ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Ճարտարապետության և շինարարության Հայաստանի ազգային համալսարանի լեզուների ամբիոնը գործում է 1936 թվականից, երբ Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի հիմնականում շինարարական ֆակուլտետներում հումանիտար առարկաներ դասավանդող դասախոսները միավորվեցին մի ստորաբաժանման մեջ:  Հետագայում՝ մայր բուհի ընդլայնման ընթացքում, այդ ստորաբաժանումը բաժանվեց երկու մասի  ռուսաց լեզվի և օտար լեզուների ամբիոնների:

Ռուսաց լեզվի ամբիոնի վարիչի պաշտոնը զբաղեցրել են Լ.Ս.Իստոմինը, Ա.Պ.Հովհաննիսյանը, Ն.Բ.Ներսիսյանը:

Ամբիոնը  մշտապես աշխատել է ուսումնական, ուսումնամեթոդական և գիտական գրականության ստեղծման ուղղությամբ: Բեղմնավոր աշխատանք է ծավալվել մանավանդ 1975-1991թթ., երբ ամբիոնը ղեկավարել էր  բ.գ.թ., դոցենտ Ն.Բ.Ներսիսյանը:  Ինստիտուտի  բոլոր մասնագիտությունների գծով ստեղծվել են մեթոդական ձեռնարկներ: Հրատարակվել են  բազմաթիվ գիտական աշխատություններ: Լույս են տեսել Ն.Բ.Ներսիսյանի և Ն.Ա.Գևորկովայի  «Ռուսաց լեզու բուհերի ուսանողների համար» դասագիրքը, ռուսաց լեզվով մասնագիտական տեքստերի  ուսումնական ժողովածուներ:

Ամբիոնի դասախոսներն ակտիվորեն մասնակցել են հանրապետական գիտական միջոցառումներին: Ն.Բ.Ներսիսյանի մասնակցությամբ լույս է տեսել մինչև օրս օգտագործվող «Ռուսաց լեզու» դասագիրքը ՀԽՍՀ բուհերի համար: Այդ տարիներին ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմն աճել է նաև որակապես. ամբիոնի աշխատակիցների շուրջ 30 տոկոսն ունեցել է գիտական աստիճան:

Օտար լեզուների ամբիոնում ևս ստեղծվել են լավ ավանդույթներ: Ամբիոնի աշխատակիցները հանդես են եկել մի շարք նոր նախաձեռնություններով, մանավանդ երբ ամբիոնը ղեկավարել են բ.գ.թ., դոցենտ  Ի.Ս.Բելեցկայան և  բ.գ.թ., դոցենտ Ա.Ռ. Իսահակյանը: Ստեղծվել է նոր մեթոդական և ուսումնական գրականություն: Հայաստանում առաջին անգամ փորձ է արվել օտար լեզվի դասավանդման մեջ կիրառել Լոզանովի հայտնի մեթոդը: Ամբիոնը գիտական կապեր է ստեղծել ԽՍՀՄ և արտերկրների բազմաթիվ կենտրոնների, ամբիոնների, առանձին գիտնականների հետ:

1989 թ.՝ Երևանի ճարտարապետաշինարարական ինստիտուտի առանձնացման ժամանակ, այդ ամբիոնների մի մասը անջատվել է ԵրՊԻ-ից և մտել նորաստեղծ բուհի կառույցի մեջ: Ռուսաց լեզվի ամբիոնի վարիչ է նշանակվել մ.գ.թ., դոցենտ Պ.Ա.Մելիքյանը, իսկ օտար լեզուների ամբիոնի վարիչª բ.գ.թ. Ն.Մանասյանը: Մեկ տարի անց Ռուսաստան տեղափոխվեց Պ.Ա.Մելիքյանը: Օտար լեզուների ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար է նշանակվել Ծ.Ծովյանը, իսկ ռուսաց լեզվի ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատարª մ.գ.թ., դոցենտ Ն.Ա.Գևորկովան:

1992 թվականին այդ ամբիոնները միացան, ամբիոնի վարիչ ընտրվեց բ.գ.դ., պրոֆ. Վ.Վ.Մադոյանը:

Մինչև 2006 թվականն ամբիոնում դասավանդվում էր չորս առարկա՝ ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն: 2006 թվականից, երբ ամբիոնին միացավ հայոց լեզվի և մշակույթի ամբիոնը, սկսվեց դասավանդվել նաև հայոց լեզու:

Ամբիոնն ունի փորձառու դասախոսական կազմ, որը լուրջ ջանքեր է գործադրում՝ ուսուցման դասընթացի մակարդակը բարձրացնելու համար:

Սկսած 1990 թվականից՝ ռուսաց լեզվի դասավանդման պայմանների փոփոխման կապակցությամբ, ամբիոնն անընդհատ վերանայում է իր ուսումնական ծրագրերը, դասավանդման նյութը՝ այն համապատասխանեցնելով ժամանակի նոր պահանջներին:

Մեծ ուշադրություն է դարձվում օտար լեզուների դասավանդմանը: Բացի նոր ուսումնաօժանդակ գրականության ստեղծմանն ուղղված աշխատանքին, դասախոսներն ու ուսանողները մասնակցում են տարբեր միջազգային միջոցառումների: 2000-2001 թթ. պրոֆ. Վ.Վ.Մադոյանը մասնակցել է 5 միջազգային կոնֆերանսի, իսկ 2001 թվականին ԱՄՆ-ում և Ֆրանսիայում հադես է եկել մասնագիտական դասախոսություններով:

1989թ. լույս է տեսել ամբիոնի ավագ դասախոս Ռ.Առաքելյանի “Անգլերեն Ճարտարապետական ուսումնաօժանդակ տեքստեր” ձեռնարկը, իսկ 1990թ.ª նրա “Անգլերեն-հայերեն-ռուսերեն ճարտարապետական տերմիններրի բառարանը”:

2000թ ամբիոնի դասախոս Ե.Բաբայանի կողմից հրատարակվել է “Страны мира” (պրակ I,II) ուսումնական ձեռնարկը:

2000թ լույս է տեսել պրոֆ. Վ.Մադոյանի “Русский язык для студентов неязыковых вузов” դասագիրքը, որը 2001թ. վերահրատարակվել է: 1999թ. լույս է տեսել նրա “Deutsch vom ersten Mal” գերմաներենի ուսումնական ձեռնարկը, 2002 թ. Ե.Մամելյանի “Английский для студентов – архитекторов”, իսկ 2008թ. Վ.Նազինյանի “Учебная книга для студентов архитектурного факультета”: 2005թ. լույս է տեսել Վ.Մադոյանի և Ե.Պետրոսյանի  “Учебное пособие по русскому языку” ձեռնարկը:

2002-2004 թթ. հրատարակվել են մեթոդական ձեռնարկներ հեռակա ուսուցման ուսանողների համար` ամբիոնում դասավանդվող բոլոր լեզուների գծով:

Ցավոք, ֆինանսական ծանր պայմանների պատճառով, տպագրության պատրաստված մի քանի ուսումնական ձեռնարկ, որոնք ուղղված են օտար մասնագիտական լեզվի ուսուցման բարելավմանը, մնում են անտիպ, չնայած կիրառվում են` էլեկտրոնային տարբերակով: Դրանք ամբիոնի դոցենտի պաշտոնակատար, մ.գ.թ. Վ.Նազինյանի “Пособие по русскому языку для студентов-иностранцев”, անգլերենի, գերմաներենի, ֆրանսերենի ուսումնական ձեռնարկներն են:

Ամբիոնի դասախոսները պատրաստել են ուսումնաօժանդակ գրականությունª Վ.Մադոյանը` “Пособие по русскому языку для студентов-иностранцев”, «Ռուսերեն-հայերեն զրուցագիրք» (Երևան, 2001 (Հ.Մադոյանի համահեղինակությամբ), Ծ.Ծովյանի “Հայերեն-ֆրանսերեն զրուցագիրքը”: 2006 թ. լույս է տեսել Ս.Շեյրանյանի և Վ.Մադոյանի  §Չեխերեն-հայերեն բառարանը», իսկ 2010-ին նույն հեղինակների  §Լեհերեն-հայերեն բառարանը»` երկուսն էլ 30-ից ավելի տպագրական մամուլ ծավալով: 2014թ. ամբիոնի աշխատակիցների ջանքերով լույս  տեսավ « Հիդրավլիկական տերմինների անգլերեն-ռուսերեն-հայերեն բառարանը»:

Ծավալուն է ամբիոնի գիտական աշխատանքը: 1992-2011թ. ամբիոնի անդամները հրատարակել են շուրջ 150 գիտական աշխատություն: 1990թ. անցկացվել է ամբիոնի անդրանիկ գիտական նստաշրջանը:

1999թ. ամբիոնն ակտիվորեն մասնակցել է Ա.Ս.Պուշկինի 200-ամյակի արարողությանը: Գիտական նստաշրջանի նյութերն ամփոփվել են ”Душа в заветной лире”, Ереван, 1999, գրքույկում:

1999-2000թթ. պրոֆ. Վ.Մադոյանի կողմից հրատարակվել են “Очерки теории и истории русского языка”(М. 2000), “Вопросы лексикологии и граматики”(М. 2000), “Немецко-русский формально-ассоциативный словарь”(Ереван, 1999), “Научная работа: принципы написания и оформления” (Երևան, 1999), և այլն: Վ.Մադոյանի  աշխատությունները  մեծ արձագանք են գտել նաև մեր հանրապետության սահմաններից դուրս: Ընդհանուր լեզվաբանության բնագավառում նա առաջարկել է լեզվի երևույթների բազմակողմանի վերլուծության գաղափարը. յուրաքանչյուր երևույթ նա ներկայացրել է երկու լեզվական մակարդակով. հաղորդակցական և բուն լեզվական, մտցրել է համազոր հակադրման գաղափարը, որն օգտագործել է նաև հնդեվրոպական լեզուների ձևափոխության համակարգման, բացատրական և երկլեզու բառարաններում բառիմաստի բացատրության մեջ: Նա ձևակերպել է ներառման մեթոդը, ըստ որի լեզվի երևույթների որոշման և ձևակերպման մեջ  կարելի է օգտագործել նաև համասեռ միավորների հատկանիշները:

Վ.Մադոյանն առաջինն է լեզվաբանության մեջ մտցրել ապացուցման գաղափարը:

Վ.Մադոյանի ուսումնասիրությունները լայնորեն օգտագործվում են գիտական աշխատություններում, դասագրքերում, ուսումնական  ձեռնարկներում:

2001թ. ամբիոնի դասախոս Ք.Գրիգորյանը, 2004 թվականին` Ա.Լալաբեկյանը, 2011-ին` Ն.Պողոսյանը  պաշտպանել են թեկնածուական ատենախոսություններª անգլերեն լեզվի դասավանդման գծով: 2008 թ. Ն.Հովհաննիսյանը պաշտպաբել է թեկնածուական ատենախոսություն ֆրանսերեն լեզվի դասավանդման մեթոդիկայի գծով:  2002 թ. ավագ դասախոս Ռ.Առաքելյանը թեկնածուական ատենախոսություն է պաշտպանել «Չ.Ջաուսեթը հայագետ» թեմայով: Հեղինակը մշակել է մեծ անգլիացու գրեթե ամբողջ գիտական և գեղարվեստական գործերը, հատուկ ուշադրություն դարձնելով նրա  թարգմանություններին, կատարված միջնադարյան  և ժամանակակից հայ հեղինակներից: 2014թ. հայ գրականությունից թեկնածուական ատենախոսություն  է պաշտպանել նաև ամբիոնի ասիստենտ Տ. Աշչյանը:

Ռ.Առաքելյանը նաև Օ.Ուայլդի “Դորիան Գրեյի դիմանկարը”(Երևան, 1972թ.), Ս.Մոյեմի “Երջանիկ արքայազն և այլ հեքիաթներ”, “Նռնենիների տունը” գեղարվեստական գործերի հայերեն թարգմանիչն է: 1996 թ. նա հրատարակել է “Բայրոնը և հայերենը” բրոշյուրը:

Լեզուների ամբիոնի դասախոսների աշխատությունների մասին բազմիցս գրվել է մամուլում: Պրոֆ. Վ.Մադոյանի մասին ծավալուն հոդվածներ են զետեղված Ա.Յուդակինի “Ведущие языковеды мира, М., 2000), “Кто есть кто в современной русистике” (М.-Хельсинки, 1994), “Հայկական համառոտ հանրագիտարանում” (հ.3, 1999թ.):

2014/2015 ուս. տարում ամբիոնում աշխատում են 42 դասախոս: Ս.Շեյրանյանը, Լ.Հարությունյանը Ա.Վանյանը, Վ.Նազինյանը, Կ.Կարապետյանը, Ս.Սարգսյանը, Լ.Սարգսյանը, Լ.Խաչատուրյանը, Ե.Պետրոսյանը, Գ.Սաիլյանը, Ժ.Սարգսյանը, (ռուսաց լեզու), Վ. Գրիգորյանը, Ա. Մխիթարյանը, Ե.Մամելյանը, Զ.Սուջյանը, Ա.Քոչարյանը, Ա.Կարապետյանը, Ա.Օհանջանյանը, Ն.Պողոսյանը,  Ա. Եղյանը, Օ.Ալեքսանյանը, Ց. Գրիգորյանը, Մ. Թորիկյանը, Ա. Գալստյանը, Ն.Մագդեսյանը (անգլերեն), Վ.Մադոյանը (գերմաներեն), Ն.Հովհաննիսյանը (ֆրանսերեն), Լ. Միրզոյանը, Ա.Չիլինգարյանը, Լ.Սեյրանյանը, Ս.Մուրադյանը, Գ.Հակոբյանը, Հ.Հարությունյանը, Տ.Աշչյանը, Դ.Բախչինյանը, Ա.Ալավերդյանը, Ա.Խաչատրյանը, Ռ. Խաչատրյանը, Է. Հովհաննիսյանը, Կ.Ասատրյանը, Պ.Գրիգորյանը (հայոց լեզու):