ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Ինժեներական գեոդեզիայի ամբիոնի պատմությունը սկիզբ է առնում 1921 թվականից, երբ Երևանի նորաստեղծ ժողովրդական համալսարանի կազմում ստեղծվեց տեխնիկական ֆակուլտետը` ինժեներաճարտարապետական և ինժեներահիդրոտեխնիկական մասնագիտություններով: Այս մասնագիտությունների ուսանողներին դասավանդվում էր «Գեոդեզիա» առարկայի տեսական և գործնական դասընթացը, անցկացվում լաբորատոր պարապմունքներ և ամառային դաշտային ուսումնական     պրակտիկա: Նշված մասնագիտություններում 1921-1922 ուստարում սովորել է 32 ուսանող, ովքեր ուսումնասիրել են «Գեոդեզիա» առարկան, որին հատկացվել է 80 ժամ (56 ժամ դասախոսություն, 24 ժամ լաբորատոր պարապմունք): Սկզբնական շրջանում առարկան դասավանդվել է առանց որևէ նյութական բազայի, վիճակը բարելավելու համար «Գեոդեզիա» ամբիոնի վարիչ Լ. Ն. Մանուչարյանի նախաձեռնությամբ,  Հայաստանի կառավարության օգնությամբ 1921թ. արտասահմանից արտարժույթով ձեռք է բերվել 11 գործիք (ֆրանսիական «Մորան» և գերմանական «Ֆենել» ընկերություններից):

1930 թվականին համալսարանի տեխնիկական ֆակուլտետի բազայի վրա կազմավորվել է ՀՍՍՀ Շինարարական ինստիտուտը:

1930-1931 ուստարում «Գեոդեզիա» առարկան դասավանդվում էր ինստիտուտի 153 ուսանողներին, իսկ գեոդեզիական գործիքների քանակն այդ ժամանակ հասնում էր 19-ի:

1933թ. շինարարական ինստիտուտի բազայի վրա ստեղծվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտը, որի կազմում ընդհանուր տեխնիկական կրթության առարկաների շարքում դասավանդվում էր «Գեոդեզիա» առարկան (դասախոսություն, լաբորատոր պարապմունք, ուսումնական պրակտիկա): Այդ ընթացքում ամբիոնին մեծ օգնություն էր 1933թ. Լ. Ն. Մանուչարյանի «Գեոդեզիա» ծավալուն դասագրքի հրատարակումը:

           Շինարարական մասնագիտություններով ընդունելության առաջին աճը նկատվեց 1960-1961 ուստարում` 360 ուսանող: Այդ ժամանակ ամբիոնը վերանվանվեց՝ «Ինժեներական գեոդեզիա», և համալրվեց բարձրորակ դասախոսական կազմով, աննախադեպ զարգացում ունեցավ ամբիոնի տեխնիկական բազան:

1968թ. ամբիոնի վարիչի պաշտոնում ընտրվեց Ռ. Հ. Մովսիսյանը:

1965-1966թթ. ամբիոնին կից կազմավորվեց գեոդեզիական չա­փումների պրոբլեմային լաբորատորիան՝ ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Ռ. Հ. Մովսիսյանի ղեկավարությամբ, որով հանրապետու­թյունում հիմք դրվեց նոր գիտական ուղղության` գեոդեզիական չափումների ավտոմատացմանը: Այսօր լաբորատորիան պատվով կրում է ակադեմիկոս Ռ .Հ. Մովսիսյանի անունը:

1970-1971 ուստարում ամբիոնն իր 184 գեոդեզիական գործիքներով, 12 դասախոսական և 6 օժանդակ անձնակազմով ձեռնամուխ եղավ շինարարական և լեռնային մասնագիտությունների՝ 737 ուսանողների դասավանդմանը: 1973-1974 ուստարում շինարարական և լեռնային մասնագիտություններում առկա ուսուցմամբ ընդունելությունը հասավ իր գագաթնակետին` 1059 ուսանող: Այդ ընթացքում ամբիոնը կրեց մեծ փոփոխություններ, ընդլայնվեց և հզորացավ: Առարկայական բոլոր ծրագրերը նորացվում և ապահովվում էին ուսումնամեթոդական գրականությամբ և մեթոդական ցուցումներով: Աննախադեպ առաջընթաց ունեցան նաև գիտահետազոտական աշխատանքները: Կատարվում էին տնտպայմանագրային աշխատանքներ, որոնցում ընդգրկված էին 100-ից ավել ուսանողներ:

1970թ. ամբիոնի գիտահետազոտական նվաճումները պսակվեցին աննախադեպ հաջողությամբ` ամբիոնին կից ստեղծվեց ԽՍՀՄ-ում միակը հանդիսացող գեոդեզիական պրոբլեմային լաբորատորիան (ԳՊԼ), որի գիտական նվաճումները համաշխարհային ճանաչում բերեցին «Ինժեներական գեոդեզիա» ամբիոնին և ամբիոնը ճանաչվեց ԽՍՀՄ ոչ գեոդեզիական բուհերի թիվ 1 գեոդեզիական ամբիոնը: Պրոբլեմային լաբորատորիայում կատարվող տնտպայմանագրային աշխատանքներում մասնակցում էին նաև ամբիոնի դասախոսները: Այս աշխատանքներից ստացված շահույթով համալրվում էր ամբիոնի գործիքային բազան:

Ամբիոնի պատմության ընթացքում դասախոսների ղեկավարությամբ, գեոդեզիական գծային և բարձունքային, ինչպես նաև ինժեներական կառույցների և երկրակեղևի ձևախախտումային չափումների ավտոմատացման, գերճշգրիտ սարքերի և համակարգերի մշակման և հետազոտման, չափման մեթոդների կատարելագործման և նշված սարքերի ու համակարգերի ատեստավորման թեմաներով պաշտպանվել են դոկտորական և թեկնածուական ատենախոսություններ:

1997 թվականից ամբիոնի վարիչի պաշտոնում ընտրվեց Ա. Գ. Բեգլարյանը և աշխատեց մինչև 2011 թվականը: Վերջինս 1989թ. ընտրվեց նորաստեղծ Երևանի ճարտարապետության և շինարարության ինստիտուտի ռեկտոր և այն ղեկավարեց մինչև 2006 թվականը: Ա. Գ. Բեգլարյանի ռեկտոր աշխատելու ժամանակահատվածում բացվեցին մի շարք նոր մասնագիտություններ, այդ թվում՝ 1997 թվականից՝ «Կիրառական գեոդեզիա» և «Քաղաքային կադաստր» մասնագիտությունները:

Ամբիոնը 2001թ. վերոնշյալ մասնագիտություններով թողարկեց առաջին շրջանավարտները, որոնք դարձան Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի և կադաստրի բնագավառի առաջին մասնագետները:

 2007 թվականից, համալսարանը անցնելով եռաստիճան կրթության Բոլոնիայի կրթական համակարգի միավորեց  «Կիրառական գեոդեզիա» և «Քաղաքային կադաստր» մասնագիտությունները՝ դարձնելով «Կադաստր և կիրառական գեոդեզիա» մասնագիտություն:

2009-2010 ուստարում առաջին անգամ համալսարանի շրջանավարտները ստացան բակալավրի և մագիստրոսի աստիճան:

Բակալավրում դասավանդվում է՝ 32, իսկ մագիստրատուրայում՝ 14 առարկաներ և միաժամանակ անց են կացվում ուսումնական, արտադրական և նախաավարտական պրակտիկաներ:

2011թ. տ.գ.դ., պրոֆեսոր Ա.Գ.  Բեգլարյանի մահվանից հետո ամբիոնը վերանվանվեց «Արեստ Գուրգենի Բեգլարյանի անվան Ինժեներական գեոդեզիայի» ամբիոն:

2012 թվականին ամբիոնի վարիչի պաշտոնում ընտրվեց Վեներա Արծրունու Մարգարյանը:

2010թ. ամբիոնը մասնակցեց է «TEMPUS-4» Եվրոպական ծրագրին, որի շնորհիվ ամբիոնում ստեղծվեց համակարգչային լսարան և կահավորվեց ժամանակակից տեխնոլոգիաներին համապատասխան տեխնիկայով: Ծրագրի շնորհիվ 2013-2014 ուստարում մագիստրատուրայի ուսպլանում ընդգրկվեցին «Գեոինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ» մասնագիտացմամբ որոշ նոր առարկաներ:

2014-2015 ուստարում բացվել է մագիստրատուրայի «Գեոինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ» մասնագիտացմամբ ընդունելություն:

2015թ. դեկտեմբերի 3-ից ամբիոնի վարիչի ժ/պ է նշանակվել Սուրեն Վլադիմիրի Թովմասյանը:

2019թ. սեպտեմբերի 1-ից մրցույթով նշանակվել է ամբիոնի վարիչ Ս. Վ Թովմասյանը:

2019թ. դեկտեմբերի 6-ից  մինչև 2022թ մայիսը ամբիոնի աշխատանքների համակարգող է նշանակվել գ.գ.թ., դոցենտ Սամվել Զալիբեկի Կրոյանը, իսկ 2022թ. սեպտեմբերից առ այսօր նշանակվել է որպես ամբիոնի վարիչի պարտականությունները կատարող: Սամվել Կրոյանը իր մասնագիտական գործունեությունը սկսել է 1988 թվականից, ունի հրատարակված ավելի քան 110 գիտական հոդված, որոնցից 5-ը` մենագրություն, 6 ուսումնական ձեռնարկ, 6 մեթոդական ցուցումներ։ Շուրջ 30 հոդվածներ տպագրվել են արտասահմանյան ամսագրերում և հանդեսներում, որից 4-ը միջազգային Scopus շտեմարանում: Մասնակցել է  հայաստանյան և արտասահմանյան մի շարք գիտաժողովների։

2020-2021 ուստարում բացվել է բակալավրիատի «ԳԵՈՄԱՏԻԿԱ» մասնագիտացմամբ, «Գեոդեզիա և կադաստր» կրթական ծրագրով ընդունելություն:

Նույն ուստարում բացվել է մագիստրատուրայի «Գեոմատիկա» մասնագիտացմամբ Աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգեր, կրթական ծրագրով ընդունելություն:

2020-2021 ուստարում ամբիոնի աշխատակիցները Erasmus+ և Appear Devision-ի շրջանակներում մասնակցել են GEOTAK և DEvision համատեղ ասպիրանտուրայի և մագիստրատուրայի ծրագրերի մշակմանը և վերապատրաստմանը:

DEvision ծրագրի նպատակն է ինտեգրել աշխարհատարածական առցանց և խառը ուսուցման մոդուլները գործընկեր ինստիտուտների բակալավրիատի և մագիստրատուրայի կրթական ծրագրերում։ Ուսուցման մոդուլները ծառայում են որպես հիմնական էլեմենտներ մի շարք բնագավառներում։

GeoTAK ծրագրի նպատակն է Հայաստանում և Ղրղզստանում մշակել ասպիրանտուրական բարձրագույն կրթական ծրագրեր Աշխարահատեղեկատվական տեխնոլոգիաներում և ամրապնդել հետազոտական և նորարարական կապերը բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների, արդյունաբերության և կառավարման ոլորտների միջև։ Այս ծրագրերը հնարավորություն տվեցին ստեղծել նորորարական կրթական ծրագրեր և ունենալ համապատասխան որակավորմամբ մասնագետներ:

Այժմ ամբիոնը համալրված է գեոդեզիական ժամանակակից այնպիսի գործիքներով և սարքավորումներով, ինչպիսին են էլեկտրոնային տոխեոմետրը, թվային նիվելիրը, GPS, GNNS կայանները, անօդաչու թռչող սարքերը, եռաչափ սկանավորման սարքը և այլն: